سوره یوسف علیه السّلام

این سوره مکّى و تعداد آیاتش به اجماع یکصد و یازده آیه است.

 [فضیلت قرائت این سوره‏]:

در فضیلت آن در حدیث نبوى از ابىّ نقل شده: به بردگانتان سوره یوسف علیه السّلام را بیاموزید زیرا هر مسلمانى که آن را بخواند و به خانواده و بردگانش یاد دهد، خداوند سختیهاى مرگ را بر او آسان سازد، و به او نیرویى دهد که هیچ گونه حسدى نسبت به مسلمانى نداشته باشد. «1» و از امام صادق علیه السّلام نقل شده است: هر کس این سوره را در هر شب بخواند خداوند در روز قیامت او را در حالى محشور کند که زیبایى چهره‏اش همانند زیبایى یوسف باشد و او را ترس و وحشتى نرسد، و از برگزیدگان بندگان صالح خدا باشد. «2»

 [سوره یوسف (12): آیات 1 تا 5]

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

الر تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْمُبِینِ (1) إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ (2) نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَیْنا إِلَیْکَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ کُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلِینَ (3) إِذْ قالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یا أَبَتِ إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَباً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَیْتُهُمْ لِی ساجِدِینَ (4)

قالَ یا بُنَیَّ لا تَقْصُصْ رُؤْیاکَ عَلى‏ إِخْوَتِکَ فَیَکِیدُوا لَکَ کَیْداً إِنَّ الشَّیْطانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبِینٌ (5)

__________________________________________________

1

- علّموا ارقائکم سورة یوسف علیه السّلام فأیّما مسلم تلاها و علّمها اهله و ما ملکت یمینه هوّن اللَّه علیه سکرات الموت و اعطاه القوّه ان لا یحسد مسلما.

2-

من قرأها فی کلّ لیلة بعثه اللَّه یوم القیامة و جماله مثل جمال یوسف علیه السّلام و لا یصیبه فزع و کان من خیار عباد اللَّه الصالحین.

                        ترجمه جوامع الجامع، ج‏3، ص: 183

ترجمه:

الف، لام، راء، اینها آیه‏هاى کتاب روشنگر است. (1)

براستى که ما آن را قرآن عربى نازل کردیم به امید این که شما در آن بیندیشید. (2)

ما از طریق وحى کردن این قرآن به تو، بهترین سرگذشتها را برایت بازگو مى‏کنیم، هر چند، پیش از این از بى‏خبران بودى. (3)

هنگامى که یوسف به پدرش گفت: من یازده ستاره و خورشید و ماه را در خواب دیدم که مرا سجده مى‏کردند. (4)

گفت:

پسرجان! خواب خودت را براى برادرانت نقل مکن، که برایت نقشه‏اى خطرناک مى‏کشند، براستى که شیطان براى انسان دشمن آشکارى است. (5)

تفسیر:

الْکِتابِ الْمُبِینِ کتابى که امرش در معجزه آوردن، روشن است، یا این که خود بیان مى‏کند که از نزد خداست نه از نزد بشر، یا این که روشن و آشکار است و معانى آن، بر عرب زبانها پوشیده نیست، چرا که به زبان آنها نازل شده است. (در جاى دیگر مى‏فرماید):

وَ لَوْ جَعَلْناهُ قُرْآناً أَعْجَمِیًّا «اگر این کتاب را قرآن نارسایى قرار مى‏دادیم بر شما مشتبه و نامفهوم مى‏شد». (فصّلت/ 44) «قصص» مصدر و به معناى (اسم مفعول)                        ترجمه جوامع الجامع، ج‏3، ص: 184

 مقصوص است، مثل «نقض» و «حسب» (که به معناى منقوض و محسوب، مى‏باشد) حال اگر معناى مصدرى اراده شود، مفهوم آیه این مى‏شود: ما با این سوره که به سوى تو وحى مى‏کنیم بهترین داستانسرایى را برایت بیان مى‏کنیم، و در این صورت «احسن» مفعول مطلق و منصوب به مصدر است، چون اضافه به مصدر شده است. مراد از بهترین داستانسرایى این است که با بدیعترین اسلوب و نیکوترین روش و زیباترین نظم، داستانسرایى شده است. امّا اگر منظور از «قصص» مقصوص یعنى اسم مفعول باشد معناى عبارت این مى‏شود: ما براى تو از سرگذشتها بهترین احادیث را که در باب خود بیان مى‏شود مى‏سراییم که مشتمل بر نکته‏ها و حکمتها و عبرتهایى است که در غیر اینها وجود ندارد.

وَ إِنْ کُنْتَ مخفّفه از ثقیله است، و ضمیر در «قَبْلِهِ» بر مى‏گردد، به «بِما أَوْحَیْنا» و معناى جمله این است: سخنى است که پیش از وحى کردن ما، تو از آن غافل بودى، و هیچ آگاهى نسبت بدان نداشتى. «إِذْ قالَ یُوسُفُ»: این عبارت بدل از «أَحْسَنَ الْقَصَصِ» و از نوع بدل اشتمال است چون زمان بیان کردن قصّه زمانى را که داستان در آن سروده مى‏شود، در برمى‏گیرد.